खाद्य तेलाचे सॉल्व्हेंट एक्स्ट्रॅक्शन व रिफायनिंग करण्याची प्रक्रिया अनेक टप्प्यांमध्ये विभागलेली आहे, ज्याद्वारे तेलबियांमधून तेल काढून त्याला शुद्ध केले जाते. खालीलप्रमाणे या प्रक्रियेची सविस्तर माहिती दिली आहे:
सॉल्व्हेंट एक्स्ट्रॅक्शन प्रक्रिया
1. बिया तयार करणे:
तेलबिया स्वच्छ करून त्यांचे तुकडे केले जातात व पातळ फ्लेक्समध्ये रूपांतरित केले जाते.
यामुळे सॉल्व्हेंट तेलामध्ये चांगल्या प्रकारे प्रवेश करू शकते.
2. एक्स्ट्रॅक्शन:
फ्लेक्सना सामान्यतः हेक्सेन सारख्या सॉल्व्हेंटसह प्रक्रिया केली जाते, ज्यामुळे तेल सोल्व्हेंटमध्ये मिसळते.
मोठ्या प्रमाणावर उत्पादनासाठी सतत प्रक्रिया प्रणालीचा वापर होतो.
3. सॉल्व्हेंट रिकव्हरी:
तेल-सॉल्व्हेंट मिश्रण गरम केले जाते जेणेकरून सॉल्व्हेंट वाफवून काढून पुन्हा वापरण्यासाठी संकलित करता येईल.
4. मील प्रक्रिया:
उरलेला मील (defatted meal) सॉल्व्हेंटमुक्त केला जातो, नंतर भाजला, वाळवला व थंड केला जातो.
तेल रिफायनिंग प्रक्रिया
सॉल्व्हेंट एक्स्ट्रॅक्शननंतर कच्चे तेल शुद्ध करण्यासाठी खालील टप्पे केले जातात:
1. डिगमिंग:
फॉस्फोलिपिड्स (गम्स) व इतर अशुद्धता काढल्या जातात.
यासाठी पाणी, आम्ल किंवा एन्झाईम्सचा वापर केला जातो.
2. न्यूट्रलायझेशन:
फ्री फॅटी अॅसिड्स काढण्यासाठी सोडियम हायड्रॉक्साइडचा वापर केला जातो.
यामुळे तयार होणारा साबण तेलातून वेगळा केला जातो.
3. ब्लिचिंग:
रंगद्रव्ये, शिल्लक साबण व इतर अशुद्धता काढण्यासाठी सक्रिय माती किंवा कार्बन वापरले जाते.
4. डिओडरायझेशन:
वास व चव खराब करणारे अस्थिर पदार्थ काढून टाकण्यासाठी उच्च तापमान व व्हॅक्यूममध्ये स्टीम डिस्टिलेशन केले जाते.
5. विंटरायझेशन/डिवॅक्सिंग (काही तेलांसाठी):
थंड हवामानात स्थिरता राखण्यासाठी मेण काढून टाकले जाते.
6. शेवटचे फिल्टरेशन/पॉलिशिंग:
उरलेल्या सूक्ष्म अशुद्धता काढून तेल आकर्षक व स्वच्छ बनवले जाते.
शुद्धीकरण प्रकार:
रासायनिक रिफायनिंग: अल्कली न्यूट्रलायझेशनचा वापर.
भौतिक रिफायनिंग: स्टीम डिस्टिलेशनचा वापर करून फ्री फॅटी अॅसिड्स काढणे.
परिणाम:
ही प्रक्रिया स्वच्छ, स्थिर आणि अन्नपदार्थांसाठी योग्य खाद्य तेल तयार करते.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा